9 marca 2021
Ludzie od zawsze byli zafascynowani pięknem, a w szczególności pięknem układów symetrycznych, czego przykładem jest wzornictwo, architektura, malarstwo czy muzyka. Zjawisko symetrii obserwujemy również w przypadku wielu praw fizyki. Na przykład grawitacja nie jest zależna od kierunku, a jedynie od odległości i mas oddziałujących ciał – jest to przykład izotropii oddziaływania, czyli symetrii względem obrotu. Ale można też zaobserwować wyraźne przypadki asymetrii, które przejawiają się i w najbliższym nam otoczeniu, jak i w Kosmosie, np. nie znamy obiektów astronomicznych zbudowanych z antymaterii; wydaje się, że wszystko jest zbudowane z materii, co jest przejawem jakiejś asymetrii istniejącej w prawach fizyki. Co więcej, gdyby istniała symetria materii i antymaterii, to świat materialny, a więc i my, w zasadzie nie powinien istnieć. Stąd pytanie o przyczyny, o źródła tej asymetrii. A wręcz można zapytać o to, czego powinniśmy oczekiwać - czy praw fizyki wykazujących pewne asymetrie, czy nie, by nasz świat wyglądał tak, jak to widzimy? Pytaniem dodatkowym jest pytanie, czy nasze kanony piękna, a więc i symetrii, przeniesione na pole fizyki mają jakiekolwiek zastosowanie. Jako przykład takich badań przedstawiony zostanie zarys pomiaru pewnej własności neutronu, jego elektrycznego momentu dipolowego, wyjątkowo ciekawej cząstki, która jest neutralnym składnikiem jądra atomowego.
Dr hab. Jacek Zejma jest pracownikiem naukowo-dydaktycznym na wydziale Fizyki, Astronomii i Informatyki Stosowanej Uniwersytetu Jagiellońskiego. A mówiąc o jego działalności naukowej trzeba zakwalifikować go jako fizyka doświadczalnego, który swoją działalność naukową umieściłby na skraju fizyki jądrowej i w pobliżu fizyki cząstek elementarnych, jeżeliby używać standardowego podziału fizyki na działy. Pierwszą tematyką, którą zajmuje się od samego początku swojej pracy aż do dzisiaj, jest badanie oddziaływań w układach trzech lub czterech nukleonów, co ma znaczenie dla zrozumienia samego oddziaływania jądrowego, ale ma też ma konsekwencje astrofizyczne. Od ponad dwudziestu lat z coraz większą intensywnością zajmuje się różnymi aspektami weryfikacji Modelu Standardowego, czyli podstawowego modelu opisującego świat cząstek elementarnych i oddziaływań między nimi. W szczególności zajmuje się badaniem neutronu, jego rozpadów oraz własności, przy bardzo niskich energiach. Jest to więc jakby badanie świata cząstek na przeciwległym biegunie, niż to się dzieje w pomiarach wysokoenergetycznych, np. w CERN, ale jednak dotykające tej samej fizyki, a wręcz sięgające głębiej niż są w stanie sięgnąć pomiary CERN-owskie. Ostatnimi czasy działalność naukowa dr hab. Jacka Zejmy jest nieco ograniczona przez działalność organizacyjną, gdyż jest on prodziekanem ds. studiów.