Przejdź do głównej treści

Widok zawartości stron Widok zawartości stron

Pomiń baner

Widok zawartości stron Widok zawartości stron

6 października 2020
Od radioaktywnego cukru do medycyny nuklearnej
Dr Szymon Niedźwiecki

3 listopada 2020
Cool Physics - czyli o niskich temperaturach słów kilka
​Dr Anna Majcher-Fitas

17 listopada 2020
Na tropie ciemnej materii
Dr hab. Grzegorz Zuzel

5 stycznia 2021
Blockchain okiem fizyka
Dr hab. Paweł F. Góra, prof. UJ

19 stycznia 2021
Ładunki elektryczne w spoczynku i ruchu - pokaz doświadczeń
Dr Marek Gołąb

2 lutego 2021
Fizyk(a) w muzeum, czyli jak fizyka może pomóc w ochronie dzieł sztuki
Dr Witold Zawadzki

Widok zawartości stron Widok zawartości stron

Prelegenci

Szymon Niedźwiecki

Dr Szymon Niedźwiecki zajmuje się budową, cechowaniem i analizą danych z detektorów promieniowania jądrowego. W szczególności brał czynny udział w powstaniu pierwszego prototypu J-PET, skanera Pozytonowej Emisyjnej Tomografii opartego o odczyt za pomocą pasków scyntylacyjnych. Obecnie pracuje nad przygotowaniem drugiego, mobilnego prototypu J-PET do testów na pacjentach Samodzielnego Publicznego Centralnego Szpitala Klinicznego w Warszawie. Jest współautorem niemal 100 prac opublikowanych w międzynarodowych czasopismach naukowych, współpracuje z ośrodkiem badawczym we Frascati i koordynuje część prac badawczych związanych z projektem J-PET. Obecnie jest asystentem w Zakładzie Doświadczalnej Fizyki Cząstek i jej Zastosowań w Instytucie Fizyki UJ.

Od radioaktywnego cukru do medycyny nuklearnej

Fizyka jądrowa jest nauką zajmującą się oddziaływaniami na poziomie jąder atomowych. Pierwsze badania związane z tą dziedziną rozpoczęły się już w 1896 roku i od tego czasu z każdą dekadą dostarczają środowisku naukowemu, a także ogółowi społeczeństwa, coraz to nowych informacji i wyników, pozwalających na podnoszenie poziomu życia i zwiększających nasze zrozumienie otaczającego nas świata.
Jednym z największych sukcesów fizyki jądrowej jest zastosowanie cząstek promieniowania do obrazowania i leczenia w medycynie. Choć technologie te są dostępne już od wielu lat, większość pacjentów nie rozumie zasady działania urządzeń, którymi są badani i leczeni.
Celem wykładu jest przybliżenie szerszej publiczności, jak okiełznanie promieniotwórczości pozwoliło na wykrywanie nowotworów oraz ich leczenie. Wykład będzie prowadził od metody obrazowania Pozytonową Emisyjną Tomografią do sposobów leczenia nowotworów złośliwych za pomocą naświetlania cząstkami gamma, alfa i protonami.

Witold Zawadzki

Dr Witold Zawadzki pracuje w Zakładzie Fotoniki w Instytucie Fizyki Uniwersytetu Jagiellońskiego. Zajmuje się plazmą oraz ultraszybką spektroskopią laserową. Jak sam mówi, w pracy "strzela z lasera w plazmę". Jego zainteresowania badawcze obejmują optykę atomową, fotonikę i technikę laserową.

Angażuje się również w popularyzację fizyki (wykłady popularnonaukowe, warsztaty przyrodnicze, konkursy fizyczne, np. "Lwiątko", "Świetlik").

Jest współredaktorem czasopism "Foton" i "Neutrino". Był członkiem Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Fizycznego. Poza tym interesuje się lotnictwem cywilnym i awioniką.

Fizyk(a) w muzeum, czyli jak fizyka może pomóc w ochronie dzieł sztuki

Trudno jest wyobrazić sobie dzisiejszy świat bez urządzeń, które wykorzystują odkrycia fizyki. Fizyka (i fizycy) zaglądają również do muzeów, aby pomóc konserwatorom w ochronie dziedzictwa kulturowego. Podczas wykładu zaprezentowane zostaną nowoczesne metody badania obiektów muzealnych oraz pomiarów i monitoringu warunków przechowywania, eksponowania i transportu dzieł sztuki.

Anna Majcher-Fitas
Dr Anna Majcher-Fitas jest fizykiem, pracuje jako adiunkt na Wydziale Fizyki, Astronomii i Informatyki Stosowanej UJ. Jej badania leżą na pograniczu chemii i fizyki - bada ona przede wszystkim właściwości fizyczne nowych materiałów, takie jak magnetyzm i ciepło właściwe, w szerokim zakresie pól magnetycznych i temperatur (do temperatur subkelwinowych włącznie). Jej badania skupiają się głównie na tematyce magnetyków molekularnych - materiałów zbudowanych z pojedynczych molekuł, które porządkują się w zero- (tzw. magnesy na pojedynczej molekule), jedno- (magnesy łańcuchowe) i wyżej-wymiarowe struktury. Materiały takie, ze względu na ich lekkość, optyczną przejrzystość i możliwość rozpuszczania ich i umieszczania w matrycach, są dobrymi kandydatami do zastosowań np. w dyskach o molekularnej gęstości zapisu. W ostatnim czasie jej badania kierują się w stronę łączenia magnetyzmu molekularnego z miękką materią.
Jest ona laureatką licznych stypendiów, m.in. Stypendium Prezydenta Miasta Krakowa dla szczególnie uzdolnionych studentów oraz uczestników studiów doktoranckich krakowskich uczelni wyższych, a także Stypendium im. Mariana Smoluchowskiego z funduszy KNOW. W 2013 roku obroniła z wyróżnieniem pracę doktorską na Wydziale FAIS UJ.
Oprócz badań naukowych, Annę Majcher pasjonuje dydaktyka i podróże, a także literatura fantastyczna i fantastycznonaukowa.

Cool Physics - czyli o niskich temperaturach słów kilka

Czym jest temperatura? Według jednej z definicji można ją zdefiniować jako „wielkość fizyczną mierzoną termometrem" i jest to definicja całkiem poprawna. Zresztą porozmawiamy także o zamieszaniu wokół tego jak, i w jakich jednostkach się ją mierzy.

Każdy wie mniej więcej, co oznaczają pojęcia ciepło i zimno, ale skąd to się bierze? Co robią molekuły, kiedy się je oziębi? Czy można chłodzić w nieskończoność? Co stanie się z przepływem prądu? Czy materiały mogą ujawniać nowe własności pod wpływem temperatury?

Wykład sięgnie do podstawowych pojęć i za ich pomocą przejdziemy do zagadnień nowoczesnej fizyki ciała stałego. Będzie też okazja do wspomnienia o skraplaniu gazów i krakowskim w tym udziale.

Grzegorz Zuzel

Dr hab. Grzegorz Zuzel ukończył studia na Uniwersytecie Jagiellońskim, na kierunku fizyka jądrowa, w 1998 roku. Pracę doktorską poświęconą tematyce związanej z detekcją neutrin słonecznych w eksperymencie Borexino obronił w 2002 r. W latach 2000 – 2009 pracował w Instytucie Fizyki Jądrowej im. Maxa Plancka w Heidelbergu, gdzie zajmował się problemami związanymi z rejestracją bardzo rzadkich reakcji jądrowych wywoływanych np. poprzez neutrina czy cząstki ciemnej materii. Od 2010 roku prace te kontynuował już jako adiunkt w Instytucie Fizyki UJ. W 2017 r. uzyskał habilitację a w 2020 stanowisko profesora UJ.

Dr Zuzel jest członkiem międzynarodowych zespołów badawczych zajmujących się rejestracją neutrin słonecznych (BOREXINO), poszukiwaniem podwójnego bezneutrinowego rozpadu beta (GERDA/LEGEND) oraz oddziaływań cząstek ciemnej zimnej materii (DARKSIDE). Jest współautorem szeregu prac poświęconych powyższej tematyce, w tym kilku prac w prestiżowym Nature i Science.

Na tropie ciemnej materii

Otaczająca nas materia zbudowana jest z atomów pierwiastków chemicznych. Fizycy nazywają ją materią barionową. Barionami są protony i neutrony, które wraz z elektronami (leptony) tworzą atomy. Z materii barionowej zbudowane są gwiazdy, planety, gwiazdy neutronowe, galaktyki i czarne dziury. Z analiz astrofizycznych oraz modeli kosmologicznych opisujących ewolucję Wszechświata po Wielkim Wybuchu wynika, że materia barionowa stanowi zaledwie niecałe 5 % bilansu masa-energia dla Wszechświata. Aby mogły powstać obserwowane struktury wielkoskalowe, na przykład klastry galaktyk, modele kosmologiczne wymagają wprowadzenia dużej ilości dodatkowej niewidzialnej materii. Nazwano ją ciemną materią, której powinno być około 27 %. Natura ciemnej materii nie jest znana. Nie oddziałuje ona z materią barionową ani ze światłem czy też innym promieniowaniem elektromagnetycznym. O jej obecności świadczy istnienie sił grawitacyjnych, znacznie większych niż te pochodzące od wykrywalnej materii barionowej. Na wykładzie przedstawione zostaną wyniki kilku obserwacji astrofizycznych sugerujących istnienie ciemnej materii. Omówione zostaną wyniki niektórych eksperymentów, w których poszukuje się hipotetycznych cząstek będących kandydatami na ciemną materię. Opisany zostanie też nowy eksperyment DarkSide z udziałem naukowców z Instytutu Fizyki UJ, zlokalizowany w podziemnym laboratorium w Gran Sasso we Włoszech, w którym poszukuje się cząstek ciemnej zimnej materii.

Paweł F. Góra
Dr hab. Paweł F. Góra, prof. UJ, zajmuje się fizyką statystyczną, synchronizacją i metodami numerycznymi. Prowadzi wykłady z Baz danych na kierunku Informatyka stosowana. Pełni funkcję kierownika studiów na kierunku Fizyka. Jest członkiem komitetu redakcyjnego Acta Physica Polonica B i sekretarza Komisji Układów Złożonych PAU.

Blockchain okiem fizyka

Blockchain to technologia kojarzona głównie z kryptowalutami, ale mogąca - potencjalnie - znaleźć zastosowania w wielu obszarach, gdzie potrzebny jest zdecentralizowany i trudny do złamania system uwiarygadniania operacji. Z formalnego punktu widzenia Blockchain to rozproszona, zdecentralizowana baza danych działająca w środowisku sieciowym. Zachodzi pytanie, dlaczego fizycy interesują się takimi strukturami i czy mają na ich temat coś do powiedzenia?

W pierwszej części wykładu wyjaśnię, dlaczego fizycy interesują się sieciami. W części drugiej spróbuję wytłumaczyć, co to jest Blockchain w powiązaniu z kryptowalutami, głównie z Bitcoinem, ale nie tylko. W części trzeciej spróbuję przekonać słuchaczy, że znajomość metod wywodzących się z fizyki pozwala lepiej zrozumieć działanie i ewolucję sieci Blockchain.

Marek Gołąb
Dr Marek Gołąb jest kierownikiem Pracowni Pokazów Fizycznych w Instytucie Fizyki, która zajmuje się przygotowaniem eksperymentów pokazowych na potrzeby wykładów z fizyki doświadczalnej. Od lat zajmuje się popularyzacją fizyki. Prowadzi "Spotkania Środowe" dla młodzieży szkolnej w Instytucie Fizyki UJ, na których prezentuje doświadczenia pokazowe. Jest weteranem Festiwalu Nauki w Krakowie będąc jednym z głównych współorganizatorów Festiwalu Naukowego 2000 w Kwartale Uniwersyteckim i Jarmarku Fizycznego 2000, które rozwinęły się w Festiwal Nauki. Nadal aktywnie działa w kolejnych jego edycjach. Jest jednym z twórców "Ogrodu Doświadczeń" w Krakowie, jako autor koncepcji merytorycznej. Równocześnie jest kompetentny w dziedzinie proszkowej dyfrakcji promieni X i neutronów. Jego działalności popularyzatorska i dydaktyczna została uhonorowana Nagrodą im. Hugona Kołłątaja i Medalem Komisji Edukacji Narodowej.

Ładunki elektryczne w spoczynku i ruchu - pokaz doświadczeń

Ładunki elektryczne są źródłem pól elektromagnetycznych. Z doświadczalnego punktu widzenia charakter oddziaływań ładunków elektrycznych zależy od tego czy spoczywają, poruszają się ruchem jednostajnym czy przyśpieszonym. Podczas wykładu zaprezentowane zostaną doświadczenia z dziedziny elektromagnetyzmu: od prawa Coulomba do fal elektromagnetycznych. Będzie to również ilustracja procesu unifikacji zjawisk elektromagnetycznych.

Motywem przewodnim wykładu będą prezentowane doświadczenia pokazowe.

Widok zawartości stron Widok zawartości stron

6 października 2020

Fizyka jądrowa jest nauką zajmującą się oddziaływaniami na poziomie jąder atomowych. Pierwsze badania związane z tą dziedziną rozpoczęły się już w 1896 roku i od tego czasu z każdą dekadą dostarczają środowisku naukowemu, a także ogółowi społeczeństwa, coraz to nowych informacji i wyników, pozwalających na podnoszenie poziomu życia i zwiększających nasze zrozumienie otaczającego nas świata.
Jednym z największych sukcesów fizyki jądrowej jest zastosowanie cząstek promieniowania do obrazowania i leczenia w medycynie. Choć technologie te są dostępne już od wielu lat, większość pacjentów nie rozumie zasady działania urządzeń, którymi są badani i leczeni.
Celem wykładu jest przybliżenie szerszej publiczności, jak okiełznanie promieniotwórczości pozwoliło na wykrywanie nowotworów oraz ich leczenie. Wykład będzie prowadził od metody obrazowania Pozytonową Emisyjną Tomografią do sposobów leczenia nowotworów złośliwych za pomocą naświetlania cząstkami gamma, alfa i protonami.

Dr Szymon Niedźwiecki zajmuje się budową, cechowaniem i analizą danych z detektorów promieniowania jądrowego. W szczególności brał czynny udział w powstaniu pierwszego prototypu J-PET, skanera Pozytonowej Emisyjnej Tomografii opartego o odczyt za pomocą pasków scyntylacyjnych. Obecnie pracuje nad przygotowaniem drugiego, mobilnego prototypu J-PET do testów na pacjentach Samodzielnego Publicznego Centralnego Szpitala Klinicznego w Warszawie. Jest współautorem niemal 100 prac opublikowanych w międzynarodowych czasopismach naukowych, współpracuje z ośrodkiem badawczym we Frascati i koordynuje część prac badawczych związanych z projektem J-PET. Obecnie jest asystentem w Zakładzie Doświadczalnej Fizyki Cząstek i jej Zastosowań w Instytucie Fizyki UJ.

2 lutego 2021

Trudno jest wyobrazić sobie dzisiejszy świat bez urządzeń, które wykorzystują odkrycia fizyki. Fizyka (i fizycy) zaglądają również do muzeów, aby pomóc konserwatorom w ochronie dziedzictwa kulturowego. Podczas wykładu zaprezentowane zostaną nowoczesne metody badania obiektów muzealnych oraz pomiarów i monitoringu warunków przechowywania, eksponowania i transportu dzieł sztuki.

Dr Witold Zawadzki pracuje w Zakładzie Fotoniki w Instytucie Fizyki Uniwersytetu Jagiellońskiego. Zajmuje się plazmą oraz ultraszybką spektroskopią laserową. Jak sam mówi, w pracy "strzela z lasera w plazmę". Jego zainteresowania badawcze obejmują optykę atomową, fotonikę i technikę laserową.

Angażuje się również w popularyzację fizyki (wykłady popularnonaukowe, warsztaty przyrodnicze, konkursy fizyczne, np. "Lwiątko", "Świetlik").

Jest współredaktorem czasopism "Foton" i "Neutrino". Był członkiem Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Fizycznego. Poza tym interesuje się lotnictwem cywilnym i awioniką.

3 listopada 2020

Czym jest temperatura? Według jednej z definicji można ją zdefiniować jako „wielkość fizyczną mierzoną termometrem" i jest to definicja całkiem poprawna. Zresztą porozmawiamy także o zamieszaniu wokół tego jak, i w jakich jednostkach się ją mierzy.

Każdy wie mniej więcej, co oznaczają pojęcia ciepło i zimno, ale skąd to się bierze? Co robią molekuły, kiedy się je oziębi? Czy można chłodzić w nieskończoność? Co stanie się z przepływem prądu? Czy materiały mogą ujawniać nowe własności pod wpływem temperatury?

Wykład sięgnie do podstawowych pojęć i za ich pomocą przejdziemy do zagadnień nowoczesnej fizyki ciała stałego. Będzie też okazja do wspomnienia o skraplaniu gazów i krakowskim w tym udziale.

Dr Anna Majcher-Fitas jest fizykiem, pracuje jako adiunkt na Wydziale Fizyki, Astronomii i Informatyki Stosowanej UJ. Jej badania leżą na pograniczu chemii i fizyki - bada ona przede wszystkim właściwości fizyczne nowych materiałów, takie jak magnetyzm i ciepło właściwe, w szerokim zakresie pól magnetycznych i temperatur (do temperatur subkelwinowych włącznie). Jej badania skupiają się głównie na tematyce magnetyków molekularnych - materiałów zbudowanych z pojedynczych molekuł, które porządkują się w zero- (tzw. magnesy na pojedynczej molekule), jedno- (magnesy łańcuchowe) i wyżej-wymiarowe struktury. Materiały takie, ze względu na ich lekkość, optyczną przejrzystość i możliwość rozpuszczania ich i umieszczania w matrycach, są dobrymi kandydatami do zastosowań np. w dyskach o molekularnej gęstości zapisu. W ostatnim czasie jej badania kierują się w stronę łączenia magnetyzmu molekularnego z miękką materią.
Jest ona laureatką licznych stypendiów, m.in. Stypendium Prezydenta Miasta Krakowa dla szczególnie uzdolnionych studentów oraz uczestników studiów doktoranckich krakowskich uczelni wyższych, a także Stypendium im. Mariana Smoluchowskiego z funduszy KNOW. W 2013 roku obroniła z wyróżnieniem pracę doktorską na Wydziale FAIS UJ.
Oprócz badań naukowych, Annę Majcher pasjonuje dydaktyka i podróże, a także literatura fantastyczna i fantastycznonaukowa.

17 listopada 2020

Otaczająca nas materia zbudowana jest z atomów pierwiastków chemicznych. Fizycy nazywają ją materią barionową. Barionami są protony i neutrony, które wraz z elektronami (leptony) tworzą atomy. Z materii barionowej zbudowane są gwiazdy, planety, gwiazdy neutronowe, galaktyki i czarne dziury. Z analiz astrofizycznych oraz modeli kosmologicznych opisujących ewolucję Wszechświata po Wielkim Wybuchu wynika, że materia barionowa stanowi zaledwie niecałe 5 % bilansu masa-energia dla Wszechświata. Aby mogły powstać obserwowane struktury wielkoskalowe, na przykład klastry galaktyk, modele kosmologiczne wymagają wprowadzenia dużej ilości dodatkowej niewidzialnej materii. Nazwano ją ciemną materią, której powinno być około 27 %. Natura ciemnej materii nie jest znana. Nie oddziałuje ona z materią barionową ani ze światłem czy też innym promieniowaniem elektromagnetycznym. O jej obecności świadczy istnienie sił grawitacyjnych, znacznie większych niż te pochodzące od wykrywalnej materii barionowej. Na wykładzie przedstawione zostaną wyniki kilku obserwacji astrofizycznych sugerujących istnienie ciemnej materii. Omówione zostaną wyniki niektórych eksperymentów, w których poszukuje się hipotetycznych cząstek będących kandydatami na ciemną materię. Opisany zostanie też nowy eksperyment DarkSide z udziałem naukowców z Instytutu Fizyki UJ, zlokalizowany w podziemnym laboratorium w Gran Sasso we Włoszech, w którym poszukuje się cząstek ciemnej zimnej materii.

Dr hab. Grzegorz Zuzel ukończył studia na Uniwersytecie Jagiellońskim, na kierunku fizyka jądrowa, w 1998 roku. Pracę doktorską poświęconą tematyce związanej z detekcją neutrin słonecznych w eksperymencie Borexino obronił w 2002 r. W latach 2000 – 2009 pracował w Instytucie Fizyki Jądrowej im. Maxa Plancka w Heidelbergu, gdzie zajmował się problemami związanymi z rejestracją bardzo rzadkich reakcji jądrowych wywoływanych np. poprzez neutrina czy cząstki ciemnej materii. Od 2010 roku prace te kontynuował już jako adiunkt w Instytucie Fizyki UJ. W 2017 r. uzyskał habilitację a w 2020 stanowisko profesora UJ.

Dr Zuzel jest członkiem międzynarodowych zespołów badawczych zajmujących się rejestracją neutrin słonecznych (BOREXINO), poszukiwaniem podwójnego bezneutrinowego rozpadu beta (GERDA/LEGEND) oraz oddziaływań cząstek ciemnej zimnej materii (DARKSIDE). Jest współautorem szeregu prac poświęconych powyższej tematyce, w tym kilku prac w prestiżowym Nature i Science.

5 stycznia 2021

Blockchain to technologia kojarzona głównie z kryptowalutami, ale mogąca - potencjalnie - znaleźć zastosowania w wielu obszarach, gdzie potrzebny jest zdecentralizowany i trudny do złamania system uwiarygadniania operacji. Z formalnego punktu widzenia Blockchain to rozproszona, zdecentralizowana baza danych działająca w środowisku sieciowym. Zachodzi pytanie, dlaczego fizycy interesują się takimi strukturami i czy mają na ich temat coś do powiedzenia?

W pierwszej części wykładu wyjaśnię, dlaczego fizycy interesują się sieciami. W części drugiej spróbuję wytłumaczyć, co to jest Blockchain w powiązaniu z kryptowalutami, głównie z Bitcoinem, ale nie tylko. W części trzeciej spróbuję przekonać słuchaczy, że znajomość metod wywodzących się z fizyki pozwala lepiej zrozumieć działanie i ewolucję sieci Blockchain.
Dr hab. Paweł F. Góra, prof. UJ, zajmuje się fizyką statystyczną, synchronizacją i metodami numerycznymi. Prowadzi wykłady z Baz danych na kierunku Informatyka stosowana. Pełni funkcję kierownika studiów na kierunku Fizyka. Jest członkiem komitetu redakcyjnego Acta Physica Polonica B i sekretarza Komisji Układów Złożonych PAU.

19 stycznia 2021

Ładunki elektryczne są źródłem pól elektromagnetycznych. Z doświadczalnego punktu widzenia charakter oddziaływań ładunków elektrycznych zależy od tego czy spoczywają, poruszają się ruchem jednostajnym czy przyśpieszonym. Podczas wykładu zaprezentowane zostaną doświadczenia z dziedziny elektromagnetyzmu: od prawa Coulomba do fal elektromagnetycznych. Będzie to również ilustracja procesu unifikacji zjawisk elektromagnetycznych.

Motywem przewodnim wykładu będą prezentowane doświadczenia pokazowe.

Dr Marek Gołąb jest kierownikiem Pracowni Pokazów Fizycznych w Instytucie Fizyki, która zajmuje się przygotowaniem eksperymentów pokazowych na potrzeby wykładów z fizyki doświadczalnej. Od lat zajmuje się popularyzacją fizyki. Prowadzi "Spotkania Środowe" dla młodzieży szkolnej w Instytucie Fizyki UJ, na których prezentuje doświadczenia pokazowe. Jest weteranem Festiwalu Nauki w Krakowie będąc jednym z głównych współorganizatorów Festiwalu Naukowego 2000 w Kwartale Uniwersyteckim i Jarmarku Fizycznego 2000, które rozwinęły się w Festiwal Nauki. Nadal aktywnie działa w kolejnych jego edycjach. Jest jednym z twórców "Ogrodu Doświadczeń" w Krakowie, jako autor koncepcji merytorycznej. Równocześnie jest kompetentny w dziedzinie proszkowej dyfrakcji promieni X i neutronów. Jego działalności popularyzatorska i dydaktyczna została uhonorowana Nagrodą im. Hugona Kołłątaja i Medalem Komisji Edukacji Narodowej.