Przejdź do głównej treści

Widok zawartości stron Widok zawartości stron

Pomiń baner

Widok zawartości stron Widok zawartości stron

8 października 2019
Fizyka w Gwiezdnych Wojnach
dr Witold Zawadzki

22 października 2019
Maraton na Marsie - jak łazik Opportunity odkrywał tajemnice marsjańskiej pustyni
dr Joanna Kozakiewicz

5 listopada 2019
Głosowanie i wybory (z punktu widzenia fizyka)
prof. dr hab. Karol Życzkowski

19 listopada 2019
Pary i trójki czyli o siłach jądrowych słów kilka
dr hab. Roman Skibiński, prof. UJ

7 stycznia 2020
Wszechświat ukryty w falach radiowych
dr hab. Krzysztof Chyży, prof. UJ

21 stycznia 2020
Od jąder atomowych do gwiazd neutronowych
dr hab. Janusz Brzychczyk, prof. UJ

Widok zawartości stron Widok zawartości stron

Prelegenci

Dr Witold Zawadzki pracuje w Zakładzie Fotoniki w Instytucie Fizyki Uniwersytetu Jagiellońskiego. Zajmuje się plazmą oraz ultraszybką spektroskopią laserową. Jak sam mówi, w pracy "strzela z lasera w plazmę". Jego zainteresowania badawcze obejmują optykę atomową, fotonikę i technikę laserową.

Angażuje się również w popularyzację fizyki (wykłady popularnonaukowe, warsztaty przyrodnicze, konkursy fizyczne, np. "Lwiątko", "Świetlik").

Jest współredaktorem czasopism "Foton" i "Neutrino". Poza tym interesuje się lotnictwem cywilnym i awioniką.

Joanna Kozakiewicz
Dr Joanna Kozakiewicz pracuje w Zakładzie Radioastronomii i Fizyki Kosmicznej w Obserwatorium Astronomicznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. Zajmuje się badaniami marsjańskimi. Projekty, w jakich uczestniczy dotyczą badań nad transportem eolicznym (wiatrowym) w rejonach równikowych Marsa, rozwijania automatycznych metod przetwarzania i analizy danych z misji marsjańskich oraz propagacji fal elektromagnetycznych ekstremalnie niskich częstotliwości mogącej zachodzić pomiędzy jonosferą a warstwami podpowierzchniowymi Marsa.
W badaniach korzysta z danych i narzędzi dostarczanych przez NASA i ESA oraz współpracuje z grupami badawczymi z różnych dziedzin nauki.

Karol Życzkowski

Karol Życzkowski – profesor fizyki na Uniwersytecie Jagiellońskim, zajmuje się mechaniką kwantową, teorią informacji kwantowej, teorią chaosu i układów nieliniowych oraz zastosowaniami matematyki w naukach społecznych [1]. Podczas służby wojskowej w roku 1988 odmówił złożenia przysięgi wojskowej, a wspomnienia z wojska opisał w książce „Notatki Szeregowca”. W lipcu 1990 samotnie zjeżdżał na nartach północną ścianą Piku Lenina (7134 m) w Kirgizji. Współautor wydanej w Cambridge monografii dotyczącej mechaniki kwantowej oraz narciarskiego przewodnika po Polskich Tatrach Wysokich.

 

[1] K. Rzążewski, W. Słomczyński, K. Życzkowski, Każdy głos się liczy - wędrówka przez krainę wyborów, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2014

Roman Skibiński
Dr hab. Roman Skibiński, prof. UJ jest pracownikiem Zakładu Teorii Układów Jądrowych w Uniwersytecie Jagiellońskim. Zajmuje się przede wszystkim badaniem reakcji jądrowych z udziałem kilku nukleonów i oddziaływaniem układów jądrowych z zewnętrznymi sondami jak fotony, miony czy neutrina.

Krzysztof Chyży
Dr hab. Krzysztof Chyży, prof. UJ jest astrofizykiem, radioastronomem, pełniącym funkcję kierownika Zakładu Radioastronomii i Fizyki Kosmicznej w Obserwatorium Astronomicznym UJ. Jest autorem ponad 100 prac opublikowanych w międzynarodowych czasopismach naukowych. Prowadzi obserwacje i badania własności radiowych galaktyk, w szczególności interesują go związki między generacją i ewolucją pól magnetycznych w galaktykach a ich aktywnością gwiazdotwórczą. Zajmuje się też morfologią radiową kwazarów. W swoich naukowych dociekaniach wykorzystuje obserwacje z największych radioteleskopów na świecie, w tym: Jansky Very Large Array w USA, 100 metrowego teleskopu w Effelsberg (Niemcy) i najnowocześniejszego instrumentu na niskie częstotliwości - LOFAR.

Janusz Brzychczyk
Dr hab. Janusz Brzychczyk, prof. UJ pracuje w Instytucie Fizyki Uniwersytetu Jagiellońskiego. Zajmuje się fizyką jądrową, a w szczególności badaniami zderzeń ciężkich jonów w zakresie pośrednich i wysokich energii. Głównymi celami tych prac są: wyznaczenie parametrów równania stanu materii silnie oddziałującej, badanie przejść fazowych zachodzących w tej materii, poznanie mechanizmu procesów multifragmentacji jąder atomowych i ich związku z przejściem fazowym typu ciecz-gaz. Jest uczestnikiem międzynarodowych zespołów badawczych prowadzących eksperymenty m.in. w GSI Darmstadt oraz CERN.

Widok zawartości stron Widok zawartości stron

Program

Fantastyczny świat przedstawiony w "Gwiezdnych Wojnach" jest pełen niezwykłych technologii i urządzeń, o których dzisiaj można tylko pomarzyć: unoszące się w powietrzu pojazdy, podróże w hiperprzestrzeni, miecze świetlne, supermocne lasery. Wiele z tych koncepcji uznaje się obecnie za sprzeczne z prawami fizyki. Niektóre natomiast, choć dzisiaj niewykonalne, wydają się możliwe do realizacji.

W 2003 roku NASA w ramach misji MER (Mars Exploration Rover) wystrzeliła w stronę Marsa dwa bliźniacze łaziki: Spirit i Opportunity. Misja miała na celu zbadanie powierzchni Marsa i poznanie zachodzących na niej procesów. Łaziki miały przetrwać na niegościnnej planecie 3 miesiące. Oba pracowały znacznie dłużej. Łazik Opportunity przetrwał 15 lat i pokonał dystans, jakiego nie udało się przejechać żadnemu innemu pojazdowi poza Ziemią. Dane, jakie przekazał wielokrotnie zaskoczyły naukowców. A jego podróż przez marsjańską pustynię, zakończona w 2019 roku, stanowi przykład niezłomności maszyny oraz ludzi, którzy ją nadzorowali.

Z punktu widzenia fizyka wybory potraktować można jako skomplikowane doświadczenie badawcze angażujące miliony obywateli. Jego celem jest zarówno poznanie opinii wyborców, jak i wybór przedstawicieli społeczeństwa, którzy otrzymają mandat do sprawowania władzy. Ścisłe twierdzenia matematyczne pokazują, że nie istnieje idealny system wyborczy. W referacie przedstawię zalety i wady różnych systemów oraz pokażę, jak przy pomocy statystycznej analizy danych wyborczych można ujawnić nadużycia wyborcze.

Oddziaływania jądrowe decydujące o istnieniu lub rozpadach jąder atomowych wykazują się bardzo złożoną strukturą. W ciągu wielu lat badań tych sił zaproponowano różne podejścia mające tłumaczyć ich właściwości. Mimo znacznego pogłębienia naszego rozumienia procesów jądrowych pewne pytania wciąż pozostają otwarte. W wykładzie przedstawię kilka modeli sił jądrowych i omówię obecny stan wiedzy na ten temat, w szczególności wskazując na rolę oddziaływań trójciałowych.

Radioastronomia otworzyła nam nową drogę poznania Kosmosu poza naszymi zmysłami, w sposób, o którym wcześniej nie marzyliśmy. Co więcej, Wszechświat, który ujrzeliśmy był niesamowity - niezwykle energetyczny i dynamiczny. Fale radiowe doprowadziły nas do ujawnienia kosmicznych źródeł promieniowania synchrotronowego, a wraz z nimi radiogalaktyk i kwazarów. Niespodziewane odkrycia promieniowania radiowego atomów wodoru i reliktowego promieniowania tła, na zawsze zmieniły rozumienie otaczającego nas Kosmosu.

Ale radioastronomia to również przełomowe techniki obserwacji jak synteza apertury i cyfrowe teleskopy. Opowiem jak one doprowadziły do powstania radiowych map nieba niezwykle dużej zdolności rozdzielczej, a ostatnio umożliwiły uzyskanie pierwszego obrazu czarnej dziury. Jeden z takich nowoczesnych radioteleskopów - LOFAR - sięga z Holandii aż do okolic Krakowa i krok po kroku dokonuje przeglądu całego, północnego nieba.

Jądra atomowe są bardzo małymi kropelkami materii jądrowej składającej się z nukleonów (protonów i neutronów) związanych ze sobą przez oddziaływania silne. Olbrzymich rozmiarów gęsta materia jądrowa znajduje się we wnętrzach gwiazd neutronowych, których promienie wynoszą około 12 km, a ich masa sięga dwukrotnej masy Słońca. Materia w jądrach atomowych jest zimna (o zerowej temperaturze) i ma w przybliżeniu stałą gęstość. Gęstość materii we wnętrzu gwiazd neutronowych jest kilkukrotnie większa. Jedynym laboratoryjnym sposobem wytworzenia i badania własności materii jądrowej w stanach o różnych gęstościach i temperaturach jest zderzanie ze sobą jąder przyspieszanych w akceleratorach. Głównym celem tych badań jest wyznaczenie równania stanu materii jądrowej oraz związanego z nim diagramu fazowego. Równanie stanu opisuje związek pomiędzy energią (lub ciśnieniem) a gęstościami protonów i neutronów oraz temperaturą. Diagram fazowy pokazuje przy jakich gęstościach i temperaturach następują przejścia fazowe np. pomiędzy stanem ciekłym a gazowym, czy też przejście do plazmy kwarkowo-gluonowej. Ciągle słabo poznanym składnikiem równania stanu materii jądrowej jest tzw. energia symetrii, która ma kluczowe znaczenie dla zrozumienia wielu aspektów fizyki jądrowej i astrofizyki. Wyznacza ona np. granice stabilności jąder atomowych, istotnie wpływa na przebieg wybuchu supernowych, procesy nukleosyntezy oraz rozmiary i strukturę gwiazd neutronowych. W najbliższych latach spodziewamy się znacznego postępu w badaniu tych zagadnień dzięki rozwojowi techniki akceleratorowej i detekcyjnej. Z jednej strony będą to laboratoryjne badania zderzeń jąder odległych od ścieżki stabilności z wykorzystaniem wiązek radioaktywnych, a z drugiej obserwacje astrofizyczne, w szczególności pomiary mas i promieni gwiazd neutronowych. Nowych, wartościowych danych dostarczyć mogą pomiary fal grawitacyjnych powstałych w wyniku zderzenia gwiazd neutronowych.